Urząd Miasta Nowego Sącza

Kategoria: Komunikaty Biura Prezydenta

Groby żołnierzy są święte - oświadczenie rzecznika prasowego UM

"Śmierć żołnierska jest święta
i wszelki nakaz nienawiści maże,
czy bratem był, czy też wrogiem,
jednaką cześć i miłość winniśmy im w darze".

Podczas ostatniej sesji Rady Miasta kilku radnych zażądało likwidacji stojącego przy al. Wolności w Nowym Sączu Pomnika-Mauzoleum Żołnierzy Radzieckich.
Padły nawet słowa kwestionujące fakt pochówku w tym miejscu poległych w walkach ulicznych w Nowym Sączu w styczniu 1945 r. czerwonoarmistów.

Jeden z radnych domagał się powołania "komisji historyków" mającej "zbadać, czy przy pomniku pochowano rzeczywiście żołnierzy Armii Czerwonej, bo są co do tego różne opinie ..."

Inny radny, major Wojska Polskiego w służbie czynnej, zobowiązany - nie tylko moralnie - do szacunku dla poległych żołnierzy, również zastanawiał się z mównicy, czy faktycznie mamy do czynienia z wojskową nekropolią.

Wywołana przez radnych "sprawa" została obszernie odnotowana na łamach lokalnej prasy.

Tymczasem kwestia ta nie budzi wątpliwości, jest powszechnie znana starszemu pokoleniu mieszkańców miasta.
Była wielokrotnie przedmiotem różnych opracowań.
Znane są nazwiska pochowanych żołnierzy, opublikowano je m.in. w "Encyklopedii Sądeckiej" (2000).
Zamiast więc powoływać komisje historyczne warto sięgnąć do łatwo dostępnych źródeł.

Ponadto: żyją jeszcze świadkowie tamtych wydarzeń, jak np. pani Danuta Olszowska, kombatantka, więźniarka obozów koncentracyjnych, córka ówczesnego prezydenta miasta, która na własne oczy widziała poświecenie pomnika-mogiły przez księdza katolickiego w grudniu 1945 r.

W Archiwum Państwowym w Nowym Sączu zachowały się oryginalne dokumenty Starostwa Powiatowego w Nowym Sączu, m.in. zestawienie poległych podczas oswobadzania z rąk hitlerowskich Nowego Sącza i Sądecczyzny żołnierzy Armii Czerwonej, pochowanych przy – jak wówczas nazywano – Pomniku Wolności.

Są to:
1. St. lejtnant A.N. Batajew, ur. 1914, zginął 21 stycznia 1945
2. Lejtnant Miłka, ur. 1917, zginął 25 stycznia 1945
3. St. sierżant N.W. Makarow, ur. 1918, zginął 20 stycznia 1945
4. St. sierż. A.W. Tezena, ur. 1925, zginął 20 stycznia 1945
5. Sierż. N.S. Hinim, ur. 1924, zginął 20 stycznia 1945
6. Mł. sierż. A. Popow, ur. 1921, zginął 25 stycznia 1945

Pozostali polegli w bojach o Nowy Sącz czerwonoarmiści (z 38 Armii płk. Kiryła Moskalenki, wchodzącej w skład 4 Frontu Ukraińskiego gen. armii Iwana Pietrowa) – dokładnie 736 osób – spoczywają na cmentarzu przy ul. Rejtana.
Pomnik wybudowano na podstawie decyzji ówczesnego Zarządu i Rady Miejskiej z kredytu pozyskanego z Urzędu Wojewódzkiego w Krakowie.
Cement, brąz i inżyniera zapewniła strona radziecka.
Strona polska sfinansowała zwózkę materiału furmankami, zakup kamienia oraz zapłaciła robotnikom i nadzorowi technicznemu.
Projekt pomnika wyłoniono w drodze konkursu.

Pochowani przy al. Wolności czerwonoarmiści mieli 20-28 lat. Oddali życie w Nowym Sączu z pewnością nie w walce o "komunę", lecz w żołnierskim boju, w drodze na Berlin. W ciągu 6 dni działań zaczepnych wokół Nowego Sącza front przesunął się na zachód o prawie 100 km.

Choćby nazywać, jak chce jeden z radnych, wkroczenie wojsk radzieckich do Nowego Sącza "zniewoleniem", a nie "wyzwoleniem", to już trudno zakwestionować, że przelana krew młodych ludzi, w tym i tych spoczywających przy al. Wolności, przysłużyła się kresowi 65-miesięcznej okupacji hitlerowskiej w Nowym Sączu.

Gdyby nie ta młoda krew, to czas egzekucji ulicznych, wywózek do obozów koncentracyjnych i na roboty do Niemiec, zakazu nauczania w szkole języka polskiego i historii ojczystej, napisów "Nur für Deutsche", okres nazistowskiej pogardy i dymiących kominów krematoriów, trwałby, Szanowni Panowie Radni, dalej!
Warto w tym miejscu przywołać przesłanie, jakie towarzyszyło budowniczym blisko 400 cmentarzy i mauzoleów wojennych podczas i tuż po I wojnie światowej w austriackim okręgu wojskowym "Galicja Zachodnia":

"Śmierć żołnierska jest święta i wszelki nakaz nienawiści maże, czy bratem był, czy też wrogiem, jednaką cześć i miłość winniśmy im w darze".

Np. w Koniecznej, niedaleko przejścia granicznego, na cmentarzach nr 46 i 47 z 1915 r. spoczywa kilkuset Austriaków i Rosjan, żołnierzy z przeciwnych stron ówczesnej wojennej barykady.

Dalej, w Blechnarce, w hołdzie poległym wzniesiono sześciometrową piramidę z trzech potężnych głazów, ukoronowanych krzyżem. Leżą tu zgodnie Rosjanie, Niemcy, Węgrzy, Słowacy, Czesi, Austriacy i Polacy.

Na Magurze Małastowskiej można doczytać się następującej inskrypcji:
"Pomnijcie wchodząc do tego obejścia, że ziemia setki poległych tu grzebie, co młode życie oddali w potrzebie, byście żyć mogli dzisiaj w blasku szczęścia".

Odnotuję jeszcze wykuty napis z tablicy na wydzielonej wojskowej kwaterze cmentarza parafialnego po lewej stronie drogi Gładyszów - Konieczna, w łemkowskiej wiosce Zdynii:
"Wierni przysiędze i obowiązkowi, w bitwie krew swoją i życie oddali, bez względu na to, czy na dziejów szali wrogiem nam, czy też przyjacielem byli, jako żołnierze wzorowi na wieczną pamięć sobie zasłużyli".

Przytaczam te wszystkie cytaty, aby uzmysłowić, jak niewiele wspólnego ze standardami cywilizacyjnymi ma inicjatywa likwidacji wojskowej mogiły radzieckiej w Nowym Sączu.

W Europie po każdej z wojen chowano wszystkich poległych, swoich i obcych, opatrując ich mogiły mottami typu: "walczyliśmy przeciwko sobie, a śmierć nas połączyła".

Godny to uznania szacunek dla wroga i godności jego poległych.
Na wzgórzu Pustki koło Łużnej młodzi Polacy i Niemcy podczas wakacyjnych obozów porządkują w cmentarnym lesie zaniedbane groby, ścieżki, naprawiają krzyże.

Tymczasem w Nowym Sączu proponuje się rozebranie pomnika-grobu, materialnego świadectwa historii naszego miasta.

Może trzeba radnym-burzycielom zafundować wycieczkę do Wiednia, gdzie w centrum, na Karlspaltz, stoi monumentalny pomnik żołnierzy radzieckich, zadbany, zawsze ze świeżymi kwiatami, z czerwoną gwiazdą, która nikomu tam nie przeszkadza.