Kategoria: Komunikaty Biura Prezydenta

Skarby wyszły zza klauzury

Cystersi w synagodze


Otwarta w minioną sobotę, 25 marca br., wystawa "Zabytki piśmiennictwa oo. cystersów ze Szczyrzyca" w galerii Dawna Synagoga Muzeum Okręgowego w Nowym Sączu ma szanse zostać wydarzeniem kulturalnym roku w naszym regionie. W wernisażu wzięli udział – na zaproszenie dyrektora Muzeum Wacława Kawiorskiego i autora ekspozycji Marka Wcześnego - opat Eugeniusz Marek Włodarczyk, prezydent Józef Antoni Wiktor, starosta Jan Golonka, poseł Edward Ciągło. Wystawie, która potrwa do połowy maja br., towarzyszy piękny katalog z reprodukcjami autorstwa Piotra Droździka. Realizację projektu - zaaranżowanego przez artystę malarza Tadeusza Ciemierkiewicza - wsparli eurodeputowany Adam Bielan oraz Ryszard Nowak i Tomasz Michałowski.




Po raz pierwszy udostępniono szerokiej publiczności bezcenne rękopisy i starodruki pozostające do tej pory zza klauzurą, w zbiorach klasztoru, z pietyzmem zachowane w bibliotece i archiwach, nienaruszone przez szalejące zawieruchy wojenne i kataklizmy. Szczególną uwagę zwracają przywileje królewskie i książęce oraz listy biskupie i bulle papieskie (pieczętowane pieczęcią Rybaka) od Klemensa VI do Benedykta XV nadawane opactwu w dawnych wiekach.
Najstarszym zabytkiem, liczącym 775 lat, jest dokument wystawiony przez księżnę Grzymisławę (matkę Bolesława Wstydliwego) zatwierdzający darowiznę wsi Mogilany klasztorowi szczyrzyckiemu.




Prawdziwym rarytasem jest papierowa i naklejona na płótno, oparta na systemie ptolomejskim, kolorowa mapa świata (105x116 cm) wykonana w Stuttgarcie, jedyny egzemplarz w Polsce. Podziwiamy na niej trójdzielny porządek świata: Azję, Afrykę i Europę - kontynenty wpisane w schemat krzyża, w centralnej części Jerozolima z postacią Chrystusa Zmartwychwstałego.
Wyjątkowo unikalnymi zabytkami pokazanymi w Nowym Sączu są także: „Carta caritas” – pergaminowy spis reguł życia zakonu z XV wieku, czy Biblia Luterańska z Norymbergi, z miedziorytowymi scenami ze Starego i Nowego Testamentu.
Osobną kategorię stanowią sporządzane przez mnisich skrybów inkunabuły tj. druki powstałe przed 1501 r., których wygląd zewnętrzny, jak i krój czcionek oraz układ kolumn naśladował książki rękopiśmienne, co miało zaspokajać bardziej wyrafinowane gusty odbiorców.





Unikalna kolekcja inkunabułów szczyrzyckich liczy 77 pozycji w 51 woluminach, oprawianych np. w deski i mosiężne narożniki. Najstarszy powstał w 1475 r. Pochodzą głównie z ojczyzny Gutenberga – Niemiec oraz z Włoch i Szwajcarii. Są to m.in. psałterze, dzieła Arystotelesa, św. Augustyna i papieża Grzegorza Wielkiego. Jest też popularny w średniowieczu podręcznik dla kapłanów i „Historia Lombardica” – opis cudów i żywotów świętych.
Inkunabuły stanowią bardzo cenną, ale skromną część klasztornych zbiorów, wśród 3 tys. woluminów są także średniowieczne pergaminy, rękopiśmienne księgi, pięknie zdobione antyfonarze i graduały, biblie i reguły benedyktyńskie, psałterze i lekcjonarze.





*

Cystersi to zakon mniszy założony w 1098 roku we Francji przez św. Roberta z Molesmes, który dążąc do odnowy życia klasztornego w duchu reguły św. Benedykta, opuścił wraz z grupą uczniów opactwo benedyktyńskie w Molesmes i w miejscowości Citeaux (łac. Cistercium) koło Dijon utworzył nowy klasztor. Zakon przybył do Polski z Francji w średniowieczu. W 1234 roku założył klasztor w Ludźmierzu na Podhalu, a w 1245 roku przeniósł się do Szczyrzyca w Beskidzie Wyspowym. Wokół swoich opactw cystersi zawsze tworzyli nowoczesne gospodarstwa rolne z zamiarem prowadzenia edukacji agrarnej wśród miejscowej ludności. W Szczyrzycu starają się kultywować tradycje cysterskie.
W Polsce do końca XIII wieku cystersi założyli około 25 bogato uposażonych klasztorów. Obecnie 2 tys. cystersów rozsianych jest po całym świecie, z tego około 200 w Polsce, a w Szczyrzycu 18 ojców i braci. Generałem zakonu jest Mauro Esteva.

Fot. (leś)
Jerzy Leśniak

Autor: -
Dodano: 2006-03-26 00:00:00