Kategoria: Komunikaty Biura Prezydenta

Harnasie nad Dunajcem

W sobotni wieczór, w Nowym Sączu, tuż przy brzegu Dunajca sądeczanie mieli okazję obejrzeć widowisko plenerowe pt. Harnasie oparte na balecie – pantomimie w trzech obrazach - na tenor solo, chór mieszany i orkiestrę, do scenariusza Karola Szymanowskiego i Jerzego Mieczysława Rytarda.
Utwór osnuty na tematyce i muzyce góralskiej jest chyba najbardziej znanym dziełem naszego największego po Chopinie kompozytora - Karola Szymanowskiego.




Pierwszy impuls do myśli o stworzeniu takiego dzieła dał Szymanowskiemu kontakt z muzyką Strawińskiego w roku 1912. Znane były wówczas balety Ognisty ptak, Pietruszka i Święto wiosny. W 1913 sam Strawiński prezentował Szymanowskiemu w Londynie swoje Wesele. Wreszcie kontakt ze słynnymi Baletami Rosyjskimi Diagilewa pobudził Szymanowskiego do bardziej konkretnego działania i w roku 1922 zbierał już w Zakopanem pierwsze materiały do swojego baletu.
W 1923 roku odbywało się wesele zaprzyjaźnionej z Szymanowskim góralki - Heleny Gąsienicy-Roj z Jerzym Rytardem. Szymanowski był drużbą i wypełniał wszystkie obowiązki związane z tą funkcją - wraz z zapraszaniem gości na wesele w wigilię ślubu, połączonym z piciem wódki u każdego zapraszanego. Na weselu Rytardów pomysł baletu skrystalizował się ostatecznie. Scenariuszem zajęli się Rytardowie, rozpracowując szczegółowy plan kompozytora. Praca nad Harnasiami trwała osiem lat, w całości balet został ukończony w roku 1931.




Balet Harnasie Szymanowskiego ma prostą fabułę - to historia góralskiej dziewczyny siłą wydanej za mąż za bogatego gazdę i uprowadzonej w czasie wesela przez jej ukochanego harnasia. Można ten balet uznać bezsprzecznie za dzieło genialne pod każdym względem. To pierwszy w historii muzyki polskiej utwór sceniczny w całości oparty na folklorze Podhala. Pierwszy również, który w tak doskonały sposób łączy w sobie elementy muzyki ludowej (dosłowne cytaty melodii góralskich) z indywidualnym stylem kompozytora. Szymanowski okazał się znakomitym znawcą specyfiki góralszczyzny i stworzył utwór o wspaniałej oprawie brzmieniowej, oryginalnych stylizacjach, utwór jednocześnie i dramatyczny, liryczny i ekspresyjny, niezwykle barwny. W utworze znalazły się tak znane motywy podhalańskie, jak pieśni "W murowanej piwnicy", czy "Ej wolny, jo, wolny, jako ptosek polny".




O muzyce Harnasiów pisał wybitny muzykolog Adolf Chybiński:
Ta niewielka, choć smukła partycja, licząca w wyciągu fortepianowym zaledwie 86 stron, mknącym ponadto w przeważnie szybkim tempie, jest naładowana szczelnie tak bardzo skondensowaną i rzeczową treścią o tak przejmującym i porywającym wyrazie, zrodzonym z płomiennej fantazji i nastrojowo-malowniczego słyszenia i widzenia piękna Podhala i Tatr, że nawet najchłonniejszy umysł muzyczny musi słuchać tej muzyki z zapartym oddechem. Tu nie ma czasu na żadne refleksje i spoczynki w emocji.
Prapremiera baletu odbyła się w roku 1935 w Pradze, w rok później wystawił Harnasie w Grand Opéra w Paryżu słynny tancerz i choreograf Serge Lifar. Był to niezwykły sukces kompozytora w niespełna rok przed śmiercią. Polska premiera sceniczna odbyła się w Teatrze Wielkim w Poznaniu w roku 1938, w tym samym roku Harnasie wystawiono w Warszawie. Dzisiaj wykonuje się ten utwór w całości lub tylko w częściach, z chórem i solistą lub bez. Najpopularniejszymi fragmentami są sceny: Redyk, Marsz i Taniec zbójnicki, Taniec góralski i Hala. Dużą popularność zdobył Taniec z Harnasiów, transkrypcja na skrzypce i fortepian dwóch fragmentów z baletu autorstwa kompozytora i skrzypka Pawła Kochańskiego.




Małopolska Premiera widowiska Harnasie ma miejsce w 2007 roku, ogłoszonym przez Sejm RP Rokiem Szymanowskiego. Prezentacja tego dzieła w 4 wyjątkowych miejscach w Małopolsce – Zakopanem, Krakowie, Tarnowie i Nowym Sączu jest wydarzeniem absolutnie bezprecedensowym.
Prezentacja Harnasiów na scenach plenerowych w Zakopanem na szczycie Gubałówki - u stóp Tatr, czyli dokładnie w miejscu, w którym Autorzy – Karol Szymanowski oraz współautor libretta Jerzy Mieczysław Rytard ulokowali akcję, w stolicy Małopolski – Krakowie (w starym kamieniołomie w Parku im. Bednarskiego w Podgórzu) oraz w Tarnowie i Nowym Sączu, czyni ten projekt niezwykle przyjaznym i otwartym dla widzów.
W widowiskach, które odbyły się w Zakopanem, Krakowie, Tarnowie i Nowym Sączu wystąpili: Tomasz Kuk – tenor, orkiestra i chór Opery Krakowskiej pod dyr. Tomasza Tokarczyka, tancerze-soliści: Sabina Szybka, Sebastian Kubacki i Tomasz Szaro, zespoły: SKALNI oraz NOWA HUTA. Autorem inscenizacji jest Bogusław Nowak, choreografii – Anatol Kocyłowski, scenografii Ryszard Melliwa, kostiumów Bożena Pędziwiatr, producentem przedsięwzięcia jest Małopolskie Centrum Kultury SOKÓŁ w Nowym Sączu.

Tekst oparto na informacjach przygotowanych przez MCK Sokół.

Leszek Langer

Autor: -
Dodano: 2007-09-17 00:00:00