Urząd Miasta Nowego Sącza

Kategoria: Komunikaty Biura Prezydenta

Zamkowe wzgórze - archeolodzy dokonają inwentaryzacji ruin sądeckiego zamku

W sali sądeckiego ratusza odbyła się konferencja prasowa, podczas której prezydent Ryszard Nowak przedstawił dotychczasowe wyniki badań nad historią sądeckiego zamku. Kwerendy podjęło się Muzeum Okręgowe w Nowym Sączu wraz z historykiem dr Piotkiem Wierzbickim. Prace poszukiwawcze dokumentów opisujących zamek wraz z jej wstępną analizą, przeprowadzono w takich placówkach jak: Archiwum Państwowym w Krakowie, AGAD w Warszawie, Instytucie Sztuki PAN w Warszawie, Archiwum Państwowym w Nowym Sączu oraz w Archiwum Muzeum Okręgowego w Nowym Sączu. W konferencji uczestniczyli dyrektor Muzeum Okręgowego Robert Ślusarek, dr Piotr Wierzbicki oraz archeolog Bartłomiej Urbański.

„Na początku kadencji ustaliliśmy harmonogram prac, który teraz realizujemy, zakłada on przeszukiwanie archiwów, badania archeologiczne, wybór projektu oraz możliwości finansowania inwestycji”- mówił prezydent Ryszard Nowak. Po dwóch latach udało się zebrać bogaty materiał, który został zaprezentowany podczas konferencji.

W próbach otworzenia wyglądu zamku sądeckiego, do najbardziej interesujących i najcenniejszych materiałów źródłowych należą lustracje królewszczyzn województwa krakowskiego z lat 1616/1617, 1626/1627 oraz lustracja zamku z 1768 roku, do której dołączono schematyczne rozrysowaną elewację południową wraz z rzutami parteru i I piętra.

Trudno dziś przypuszczać, by pod tym względem lustracje te mogłyby zawierać jakieś nieścisłości. Raczej należałoby to zweryfikować z badaniami archeologicznymi, które wykluczają lub potwierdzają opisy Lustratorów. Od 1777 roku odnotować możemy zainteresowania ze strony Gubernium Lwowskiego, które zainteresowało się stanem zamku i zażądało od najemcy Wielogłowskiego częściowej jego restauracji. Ten powołując się na szereg konstytucji sejmowych wskazał, że obowiązek ciąży na staroście Stanisławie Małachowskim. Starosta w 1783 roku w obszernym piśmie bronił się przed zarzutami Wielogłowskiego, powołując się, że jest to w obowiązku rządu polskiego. W tym samym roku inżynier cyrkularny Lalohöfern opracował kosztorys obudowy zamku, a w następnym roku przeprowadzono jego częściową restaurację. Wtedy to pokryto zamek nowym dachem gontowym, który został przedstawiony na rycinie z początku XIX w. autorstwa Vandruszki.

W 1784 roku zaprzestaje się spisywania akt grodzkich, a w kilka lat później przewieziono je do Lwowa. W 1813 roku powódź, która nawiedziła Sądecczyznę, podmyła fundamenty zamkowe w skutek czego zawaliło się skrzydło zachodnie – interpretowane przez ks. Sygańskiego jako baszta zachodnia. W latach 40. XIX w. zamek doczekał się pewnych reparacji części północnej. W tym czasie również przeznaczono go na koszary. W 1848 r. na podstawie dekretu narodowego z 15 stycznia c.k. Rząd sprzedał zamek magistratowi za 4967 zł. Początek XIX w. to przyrost bazy źródłowej zakresu ikonografii zamku sądeckiego wykonanych m.in. przez takich artystów jak Matejko, Gryglewski, Bogusz itd. To samo tyczy się zdjęć z początku XX w. z których można wyczytać szereg ciekawych informacji o detalach architektonicznych. Do tego dochodzą wnikliwe inwentaryzacje wykonane m.in. przez inż. Słabego, który jako pierwszy rozrysował sklepienia sal na parterze. W skrócie przedstawione wyniki kwerend historycznych wraz z planowymi badaniami pozwoli na podjęcie trudu jakim jest odbudowa zamku w Nowym Sączu.

W kwietniu zostaną rozpoczęte prace polegające na inwentaryzacji ruin zamku wraz ze szczegółowym opisem konserwatorskim – poinformował archeolog Bartłomiej Urbański- z Muzeum Okręgowego w Nowym Sączu. Jednocześnie teren zostanie przygotowany do nieinwazyjnych badań (magnetycznych, elektrooporowych) inaczej określanych, jako prospekcja przedwykopaliskowa służąca do lokalizacji i wstępnego rozpoznania stanowiska archeologicznego. Metody archeologii nieinwazyjnej, są często tańsze od tradycyjnych wykopalisk i pozwalają też ograniczyć prace wykopaliskowe do niezbędnego minimum. Zastosowanie nieinwazyjnej metody badawczej na stanowisku pozwoli zweryfikować szereg pytań zakresu rzeczywistego wyglądu zamku w wiekach średnich oraz w okresie staropolskim. O tym, że zamek wyglądał inaczej – jak to przedstawiają ryciny i opisy z XVIII i XIX w. oraz zdjęcia czy plany z początku XX w., wiemy z badań archeologiczno/architektonicznych przeprowadzonych pod nadzorem Zygmunta Gawlika w 1934 r.
Badania wykopaliskowe zaplanowane na lipiec i sierpień, skierowane będą przede wszystkim na wykonaniu sondaży archeologicznych w miejscach, do których mamy najwięcej informacji. Pozwoli to nam na sporządzenie dokładnego kosztorysu badań archeologicznych, które będą wstępem do prac odbudowy zamku w Nowym Sączu. Wyniki z prac sondażowych zostaną opublikowane w październiku/listopadzie tego roku.