Kategoria: Komunikaty Biura Prezydenta

10 ROCZNICA ŚMIERCI EWY HARSDORF

W najbliższy wtorek, 12 maja 2009 r. mija 10. rocznica śmierci śp. Ewy Harsdorf – znanej sądeckiej artystki – malarki.
Z tej okazji z inicjatywy i dzięki sponsoringowi Józefa Steca, na budynku przy ul. Batorego 52, gdzie Ewa Harsdorf mieszkała i tworzyła w latach 1963-1999, zostanie odsłonięta tablica pamiątkowa, przypominająca Jej osobę.
Uroczystość rozpocznie się o godz. 17.00 Mszą św. za duszę artystki, która zostanie odprawiona w kaplicy przy ul. 1 Maja.
Po Mszy św. uczestnicy przejdą pod dom przy ul. Batorego 52, gdzie zostanie odsłonięta i poświęcona tablica pamiątkowa.
Po odsłonięciu tablicy przewidziane jest złożenie wiązanek na grobie śp. Ewy Harsdorf na Cmentarzu Komunalnym przy ul. Rejtana.



Z okazji 10 rocznicy śmierci Ewy Harsdorf Poczta Polska w Nowym Sączu wydała okolicznościową kartkę pocztową oraz pamiątkowe stemple filatelistyczne, które można będzie nabyć na Poczcie Głównej przy ul. Dunajewskiego i Poczcie Kolejowej.



Ewa Harsdorf urodziła się 14 kwietnia 1910 roku w Zielonej k. Kamieńca Podolskiego w rodzinie Antoniego Harsdorf von Enderndorf (1881-1940, aresztowanego za kolportaż prasy konspiracyjnej i zamordowanego w Oświęcimiu) i Zofii ze Skarbek-Leszczyńskich (1880-1954, nauczycielki, tłumaczki i redaktorki publikacji wydawanych w ramach akcji „N”), o silnych tradycjach patriotycznych. Rodzina wywodziła się od barona Jobsta von Enderndorf, osiadłego w Krasnostawcach po klęsce wyprawy Napoleona na Moskwę. Jej dziad ojczysty był uczestnikiem powstania styczniowego. Miała dwie siostry Teresę Janinę (ps. „Jaśka”, ur. 1912, nauczycielkę, żołnierza ZWZ-AK i uczestniczkę tajnego nauczania, więźniarkę Ravensbrűck, gdzie należała do drużyny harcerek „Mury”, harcmistrzynię, zamężną Harsdorf-Bromowiczową) i Marię (1916-1983, kierowniczkę przedszkola, instruktorkę harcerską) oraz braci starszego Krzysztofa i młodszego Andrzeja zmarłych w dzieciństwie. W okresie I wojny światowej rodzina przeniosła się najpierw do Krasnostawców, a później w 1915 r. do Kamieńca Podolskiego. Po zakończeniu wojny rozpoczęła naukę w polskim gimnazjum w Kamieńcu Podolskim. W lipcu 1920 r. wraz z rodzicami w ucieczce przed ofensywą sowiecką przeniosła się do Lwowa, a następnie do Nowego Sącza, z którym odtąd związała się do końca życia.
Uczęszczała do sądeckiego gimnazjum, a potem krótko do gimnazjum ss. Urszulanek w Tarnowie i ponownie do żeńskiego gimnazjum w Nowym Sączu. Tu odkrył jej zdolności plastyczne nauczyciel rysunków Bolesław Barbacki. Obok tego posiadała talent literacki, czego wyrazem były felietony publikowane w sądeckim tygodniku młodzieży szkolnej „Lot”. W roku 1926 wstąpiła do harcerstwa, gdzie była zastępową, a w czasie studiów w latach 1928-33 – zastępową w krakowskiej akademickiej drużynie starszoharcerskiej „Watra”. Równocześnie od 1931 do 1933 r. kierowała Referatem Starszoharcerskim w Komendzie Chorągwi Harcerek, od roku 1934 była zastępczynią komendantki chorągwi i hufcową Hufca Starszoharcerskiego w Krakowie, a następnie do wybuchu wojny instruktorką Działu Kształcenia i referentką kształcenia, zaś od 1 IX 1938 r. hufcową krakowskich Hufców Harcerek Uczestniczyła m.in. XI Zjeździe Walnym w Krakowie i Zlocie Skautów Słowiańskich w Pradze w 1931 r., VII Światowej Konferencji Skautek na Buczu w 1932 r. i Jubileuszowym Zlocie Harcerstwa Polskiego w Spale w 1935 r. Prowadziła szereg kursów i obozów instruktorskich m.in. w 1934 r. koło Janopola nad jez. Dringis na Wileńszczyźnie, w Karwieńskich Błotach na Pojezierzu Kaszubskim, na przełomie 1934/35 r. w Witowie, w 1936 r. w Mariampolu n. Dniestrem, w 1937 r. w Równem k. Dukli, a w 1939 r. w Kosarzyskach k. Piwnicznej. Wygłaszała również gawędy o starszym harcerstwie na falach rozgłośni krakowskiej Polskiego Radia. W czerwcu 1936 r. otrzymała stopień harcmistrzyni. W latach 1928-33 studiowała w Państwowej Szkole Sztuk Zdobniczych i Przemysłu Artystycznego w Krakowie, gdzie specjalizowała się w grafice, a następnie w latach 1934-36 w Państwowym Instytucie Robót Ręcznych w Warszawie. Po ukończeniu studiów w latach 1937-38 uczyła rysunku i zajęć praktycznych w Prywatnym Liceum i Gimnazjum im. Sebaldy Műnnichowej w Krakowie, a w roku szkolnym 1938/39 w Gimnazjum im. Emilii Plater.

Wrzesień 1939 r. zastał ją w Krakowie, dokąd jako komendantka Hufców Harcerek w Krakowie powróciła pospiesznie do Nowego Sącza. Pełniła służbę w Pogotowiu Harcerek, obsługując telefon i organizując pomoc dla uchodźców. Po zniszczeniu archiwum chorągwi i hufców przedzierała się z grupą dziesięciu harcerek i harcerzy najpierw wzdłuż Wisły w stronę Tarnowa. Później po dołączeniu się do nich jeszcze kilkunastu harcerzy zdobytym galarem popłynęli rzeką wraz z zabranymi innymi jeszcze osobami. Galar był bombardowany, więc płynęli nocą. W okolicach Sandomierza, gdzie już dotarli Niemcy, porzucili rzekę i przez Biłgoraj i Zwierzyniec dotarli do Chełma Lubelskiego, w którym włączyli się do organizacji obrony miasta. Po wkroczeniu do miasta wojsk sowieckich ruszyli do Lublina, skąd przedostali się na zachód, wracając następnie przez zajęte już przez Niemców Świdnik, Lublin i Kraśnik do Krakowa. Stamtąd E. Harsdorf wróciła Nowego Sącza. W styczniu 1940 r. wstąpiła do Organizacji Orła Białego – Resurectio, w której dostarczała dla konspiracyjnego czasopisma informacji o lokalnych wydarzeniach i przenosiła wiadomości. Została aresztowana 22 V 1940 r. w związku z zatrzymaniem w mieszkaniu Harsdorfów osoby udającej się na Węgry. Z powodu braku dowodów – w mieszkaniu nie znaleziono przedmiotów należących do zatrzymanej osoby – zwolniono ją w początkach lipca 1940 r. Początkowo podjęła pracę w Fabryce Etykiet, Plomb i Opakowań Wytłaczanych „Tektura” jako projektantka, a od czerwca 1941 r. pracowała w biurach dawnych Warsztatów Głównych PKP, przemianowanych na Ostbahn–Ausbesserungswerk Neu Sandez, przy prowadzeniu kart pracy brygad robotniczych. Następnie po kilku miesiącach przeniosła się do biura technicznego, gdzie przepracowała do końca sierpnia 1944 r., kiedy zlikwidowano warsztaty. Konsekwentnie odmawiała podpisania volkslisty. Działała czynnie w ZWZ-AK. Dom Harsdorfów w Nowym Sączu przy ul. Batorego był schronieniem i punktem przerzutowym dla kurierów oraz miejscem przechowywania środków pieniężnych i materiałów konspiracyjnych. Po ewakuacji i likwidacji warsztatów kolejowych została przydzielona do kopania okopów, co wykonywała do końca listopada 1944 r. Po zakończeniu tej pracy została zatrudniona w Powiatowym Komitecie Rady Głównej Opiekuńczej, przewożąc pieniądze z Krakowa dla placówek na terenie powiatów limanowskiego i sądeckiego oraz opiekując się dziećmi w Domu Chłopców w Nowym Sączu przy ulicy Tarnowskiej.

Po przejściu frontu przez pewien czas pracowała w nim nadal jako instruktorka pracowni stolarsko-zabawkarskiej. Od września 1945 r. wróciła do pracy w szkolnictwie, ucząc w Liceum Handlowym i Liceum ss. Niepokalanek. Następnie przez wiele lat pracowała w sądeckich liceach, Liceum Pedagogicznym w Starym Sączu i jako instruktor działu artystycznego w Domu Robotniczym, a później w Domu Kolejarza w Nowym Sączu, gdzie od 1950 do 1976 r. prowadziła amatorski zespół plastyczny. Rozwinęła tę pracę, organizując plenery, a uczestnicy zajęć niejednokrotnie uczestniczyli w konkursach szczebla wojewódzkiego i centralnego, na których zdobywali nagrody i wyróżnienia. Wystawiali swoje prace za granicą, ponadto trzydzieścioro z nich po ukończeniu studiów artystycznych zostało profesjonalnymi plastykami. Wielu czynnych plastyków i architektów pobierało u niej lekcje. W ramach pracy z zespołem prowadziła także kursy przygotowujące do podjęcia studiów plastycznych. Dla działającego przy Domu Kultury Kolejarza Teatru Robotniczego przez wiele lat wykonywała projekty scenografii i dekoracje do przedstawień teatralnych. Uprawiała malarstwo sztalugowe, akwarelę, grafikę i polichromię. Szczególne osiągnięcia miała jako akwarelistka. Stworzyła własne oryginalne techniki plastyczne, takie jak collage z użyciem folii aluminiowych i fotoryt. Uczestniczyła w wystawach krajowych i zagranicznych, m.in. w Montrealu i St. Laurent w Kanadzie. Po wojnie od 1946 do 1948 r. była komendantką Hufca Harcerek w Limanowej. W tym czasie m.in. w 1947 r. była komendantką kursu drużynowych harcerek. Od 1945 r. była członkiem Związku Polskich Artystów Plastyków, w którym w latach 1954-70 pełniła różne funkcje, jak np. sekretarza Oddziału w latach 1964-70. Była współzałożycielką Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Plastycznych w Nowym Sączu, później przemianowanego na Towarzystwo Przyjaciół Sztuk Pięknych. Dzięki E. Harsdorf w Nowym Sączu powstał i przez długie lata działał silny i aktywny ośrodek życia kulturalnego i artystycznego, znany nie tylko lokalnie.

Zmarła 12 maja 1999 roku i została pochowana na cmentarzu komunalnym przy ul. Rejtana w Nowym Sączu. Jej prace znajdują się w zbiorach watykańskich, Ministerstwa Kultury w Warszawie, Małopolskiego Urzędu Wojewódzkiego w Krakowie, Naczelnej Biblioteki Lekarskiej w Warszawie, Muzeum Okręgowego w Nowym Sączu, Muzeów Regionalnych w Limanowej i Starym Sączu, sanktuarium w Licheniu, parafii św. Małgorzaty w Nowym Sączu oraz zbiorach prywatnych w Kanadzie, USA, Szwecji i Niemczech. Polichromie ścienne jej autorstwa można spotkać w kościołach w Trzetrzewinie i Nockowej k. Sędziszowa, w kaplicach w Nowym Sączu przy ul. św. Ducha św. i Starym Sączu, na Fiedorku i Piwowarówce k. Piwnicznej.

Została odznaczona Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1988), Krzyżem Armii Krajowej (1995), Odznaką „Zasłużonego Działacza Kultury” (1982), Krzyżem „Za Zasługi dla ZHP” (1972), Złotą Honorową Odznaką Działacza Kultury ZZK (1971), Złotą Tarczą Herbową miasta Nowego Sącza (dwukrotnie 1975 i 1994), Medalem Pamiątkowym ZPAP (1992), Medalem 700-lecia Nowego Sącza (1994), Medalem 50-lecia Oddziału ZPAP w Nowym Sączu (1995). W 1975 r. została wpisana do Księgi Zasłużonych dla miasta Nowego Sącza. W 1995 r. otrzymała za całokształt pracy twórczej nagrodę im. Bolesława Barbackiego.
Rodziny nie założyła.

Autor: -
Dodano: 2009-05-06 00:00:00