Kategoria: Komunikaty Biura Prezydenta

Urodziny miasta

W sobote, 8 listopada, Nowy Sącz obchodzi swoje 711 urodziny.
Sącz założył stosownym przywilejem lokacyjnym 8 listopada 1292 król czeski i polski Wacław II. Miasto powstało na terenach istniejącej już wcześniej wsi Kamienica, w miejscu korzystnym ze względów strategiczno-obronnych, u ujścia wpadającej do Dunajca rzeki również o nazwie Kamienica. Krzyżowały się tu drogi lądowe z Gdańska i Krakowa na Węgry, z zachodu od Czech do Przemyśla i na Ruś.
Dokument lokacyjny Wacław II wystawił zaledwie miesiąc po objęciu władzy w księstwie krakowskim i sandomierskim, co pozwala przypuszczać, że sprawa musiała być znacznie wcześniej przygotowana, prawdopodobnie przez biskupa krakowskiego i grupę mieszczan starosądeckich. Chodziło bowiem o stworzenie konkurencyjnego dla Sącza (Starego) ośrodka miejskiego we wsi Kamienica. Przywilej wyposażył miasto w 172 łany gruntu, w tym 72 były już wykarczowane i oddane pod użytkowanie rolnicze. W dochodach miasta jako całości korzystać mają trzy podmioty: król jako właściciel miasta, wójtowie i gmina. Aby podciąć znaczenie klasztornego miasta (Starego) Sącza, król zdecydował przenieść pobieranie opłat celnych do nowego miasta, przez które miała przebiegać droga na Węgry. Dał też miastu prawo bicia własnej monety.
Zasadźcami (organizatorami budowy) miasta Nowego Sącza król wyznaczył wójta Bertolda oraz Arnolda z braćmi, synów wójta starosądeckiego.
Nazwa miasta ma swe praźródło w osobie Sądka (lub Sędka czy Sandka), co jest skrótem imienia Sędzimir lub Sędziwój, władcy jakiegoś Sącza, który istniał jeszcze przed obu miastami (Starym i Nowym) noszącymi obecnie tę nazwę.
***
Fragment aktu lokacyjnego:
„My Wacław, z bożej łaski król czeski, książę krakowski i sandomierski, margrabia morawski!
Obwieszczamy wszem wobec i na przyszłość: żeśmy wiernościom naszym Bertoldowi wójtowi i Arnoldowi z braćmi swymi, synami Tyrmana, tegóż wójtostwa spólnikom, zezwolili na założenie miasta naszego Sącza w miejscu onem, gdzie obecnie leży wieś Kamienica (…) Dla polepszenia zaś bytu miasta tego, ustanawiamy odbywanie corocznego jarmarku w uroczystość błogosławionej Małgorzaty męczenniczki przez cały tydzień z wszelaką wolnością.
Pozwalamy też i sprzyjamy urządzeniu mennicy przez wójtów na pożytek miasta. Dalej! obcy mieszkańcy skądkolwiek przez księstwo krakowskie i sandomierskie dążąc na zamieszkanie tegoż miasta, wolny mają mieć przechód, od ceł uwolnienie. (…) Przydajemy też na pożytek miastu temu: las wokoło, rybołówstwo i łowiectwo w obrębie miedz swych. Rzeczone miasto ma być założone na prawach powszechnych magdeburskich, jakie obecnie w mieście Krakowie obowiązują i dotąd obowiązywały: aby się w wątpliwościach do tegoż prawa odwoływano. Nadajemy zaś pożytki przytoczone wzmiankowanym wójtom: Bertoldowi i Arnoldowi z braćmi jego wszystkimi i ich prawnymi spadkobiercami, z wolnością sprzedaży lub wieczystej darowizny wraz z prawami; niechaj je odbiorą i między siebie według sprawiedliwości równo podzielą.
Dla świadectwa tegoż kazaliśmy niniejsze pismo sporządzić i pieczęci naszej mocą utwierdzić.
Dan w Krakowie roku Pańskiego 1292 dnia 8 listopada. Przez ręce Henryka Gawzona kanclerza krakowskiego i sandomierskiego.”
Sylwetka założyciela miasta króla Wacława II
Założyciel Nowego Sącza prawdopodobnie w mieście nigdy nie był. Gdy podpisał dokument lokacyjny miał 21 lat, a gdy przywdział koronę polską (w 1300 r.) - 29. Już jemu współcześni uważali go za władcę wybitnie inteligentnego i zarazem bezwzględnego w polityce.
Miłośnik poezji rycerskiej, a podobno nawet autor wierszy, pobożny aż do zabobonności, podejrzliwy, fizycznie słaby, ponoć urodziwy, stale miotał się między ambicją, która kazała mu rozszerzać granice panowania, a świadomością przemijania, która pchała go do ascezy (według prof. Benedykta Ziętary, "Poczet królów i książąt polskich"). Pochowany w katedrze Św. Jakuba w Zbraslaviu, dzisiejszej dzielnicy Pragi.
Oceny historyków dotyczące jego panowania w Polsce są sprzeczne. Wśród zasług wymienia się wprowadzenie starostów jako namiestników królewskich, scentralizowanie rozproszonej od dwóch stuleci władzy, upowszechnienie twardej waluty tzw. grosza czeskiego na miejsce czarnego srebra i wszelkich lichych denarów.
Założyciel Nowego Sącza i zarazem uzurpator Polski zmarł 21 czerwca 1305 r.

Na zdjęciu: Założyciel Nowego Sącza, król Wacław II.

Autor: -
Dodano: 2003-11-07 00:00:00