Kategoria: Komunikaty Biura Prezydenta

71. rocznica utworzenia Polskiego Państwa Podziemnego oraz 66. rocznica utworzenia I Pułku Strzelców Podhalańskich Armii Krajowej

Prezydent  Ryszard Nowak wraz z wiceprezydent Bożeną Jawor uczestniczyli w obchodach 71. rocznicy utworzenia Polskiego Państwa Podziemnego oraz 66. rocznicy utworzenia I Pułku Strzelców Podhalańskich Armii Krajowej.

Uroczystości rozpoczęła msza św. odprawiona  w Kościele Najświętszego Serca Pana Jezusa w Nowym Sączu, którą w intencji Ojczyzny sprawował ojciec Józef Birecki SJ. Następnie uczestnicy uroczystości przeszli na Al. Batorego pod Pomnik Polskiego Państwa Podziemnego, gdzie odśpiewano hymn oraz złożono wiązanki kwiatów. Okolicznościowe przemówienie wygłosił prezydent Ryszard Nowak.

Szanowni Państwo!

Czcigodni księża,  Drodzy kombatanci, droga młodzieży,!

Po pięknej mszy św. w kościołku kolejowym, ubogaconej śpiewem naszego znakomitego Choru im. Jana Pawła II pod dyrekcją pana Stanisława Wolaka, wspominamy 1 Pułk Strzelców Podhalańskich Armii Krajowej, regularną formację wojskową utworzoną na Sądecczyźnie 66 lat temu, w 1944 roku. Był to oddział Polskiego Państwa Podziemnego, które powstało już na początku wojny z Niemcami, w 1939 r. Siedemdziesiąt jeden lat temu.

Jak widać, w niepodległościowym wysiłku całego narodu ma również swój niemały udział Nowy Sącz i cały region sądecki.

Nie brakowało synów sądeckiej ziemi na frontach II wojny światowej, na wschodzie i zachodzie, a także w partyzanckim lesie i konspiracji. Świadkowie i uczestnicy czynu zbrojnego są dziś wśród nas, chylimy przed nimi czoła w dowód wdzięczności za heroizm i żołnierski trud.

To dzięki Wam sądeczanie mogli po 1945 r. przystąpić do odbudowy miasta i regionu ze zniszczeń wojennych.

To dzięki Wam, Panowie Kombatanci, skończył się okres masowych egzekucji, wywózek do obozów koncentracyjnych i na roboty do Niemiec, okres zakazu nauczania w szkole języka polskiego i historii ojczystej, okres napisów „Nur für Deutsche”.

Poczesne miejsce w walce o wolność i niepodległość zajmuje PIERWSZY PUŁK STRZELCÓW PODHALAŃSKICH ARMII KRAJOWEJ – utworzony rozkazem Komendy Okręgu AK Kraków z dnia 22 września 1944 r. z oddziałów partyzanckich Podhala i Sądecczyzny. Działał na rozległym terenie, od Jasła po Jordanów. Jego dowódcy z majorem Adamem Stabrawą „Borowym” na czele i wszyscy żołnierze, zasługują dziś na naszą serdeczną pamięć i hołd.

Pod koniec wojny 1 PSP AK liczył 1030 żołnierzy. Wcześniej, 17 maja 1941 r. gestapo aresztowało komendanta Inspektoratu kpt. Wacława Szyćkę i jego żonę, kurierkę. Komendant Szyćko zmarł w wyniku tortur, a żona do końca wojny była w obozie koncentracyjnym. Takich ofiar złożonych na ołtarzu Ojczyzny było setki. Kolejne fale aresztowań w Sądeckiem przyszły w latach 1942–1944 r. Nie przeszkodziły jednak w uderzeniach na niemiecki transport, linie zaopatrzeniowe, w nękaniu i niszczeniu niemieckich placówek granicznych, w akcjach doraźnych, dywersyjnych, w prowadzeniu skrzynek kontaktowych przez rodziny: Barbackich, Butscherów, Dobrzańskich, Dudzińskich, Flisów, Freislerów, Harsdorfów, Janczych, Królów, Rysiów, Stadnickich, Stobieckich, Stefaniszynów, Szafranów, Szurmiaków, Wąsowiczów, Zubków i wiele innych.

Nasiloną w latach 1940–1941 akcję przerzutów na Węgry organizował Stefan Ryś (osobiście 108 razy przemierzył trasę do Budapesztu!) i Roman Stramka, który pięciokrotnie uciekał Niemcom z więzienia.

Działały też specjalne grupy zwalczające konfidentów i agentów gestapo, których w 1944 r. likwidowano na podstawie wyroków wojskowych i cywilnych sądów specjalnych. Zaczęto tępić bandytów, którzy podszywali się pod partyzantkę i rabowali mieszkańców. 

Śmiałe i brawurowe akcje przeprowadzał ODDZIAŁ PARTYZANCKI MAJORA JULIANA ZUBKA, „TATARA” – 9. kompania 3. batalionu 1. Pułku Strzelców Podhalańskich powstała formalnie latem 1944 r. i grupująca głównie młodych żołnierzy z rodzin kolejarskich, robotniczych, rzemieślniczych Nowego Sącza i okolic.

 Zimowa ofensywa w styczniu 1945 r. i wkroczenie Armii Czerwonej zakończyły działalność AK na Sądecczyźnie. Dowódca 1 PSP AK, mjr Adam. Stabrawa nakazał ukryć cały sprzęt i wyposażenie oddziału, wypłacić odprawę wszystkim urlopowanym żołnierzom bez względu na stopień.

Ostatnią bitwą partyzantów z Niemcami na ziemiach sądeckich była 14 godzinna zwycięska bitwa 1 PSP AK stoczona 12 stycznia 1945 r. w okolicach Szczawy. Ostatni dokument związany z 1 PSP AK pochodzi z 22 lipca 1945 r. Jest to wykaz odznaczonych oficerów i żołnierzy tego pułku na podstawie rozkazu z 20 stycznia 1945. Do sierpnia 1945 r. działała jeszcze w okolicach Szczyrzyca i Jodłownika radiostacja 1 PSP AK utrzymująca łączność z bazą we Włoszech.

Po wojnie władza ludowa prześladowała wojennych bohaterów. Każdy żołnierz Państwa Podziemnego w oczach ówczesnej władzy był imperialistycznym szpiegiem i potencjalnym wrogiem Polski Ludowej. Kurier Jan Freisler, odznaczony za wojenne wyczyny przez generała Sikorskiego, został w 1945 r. skazany na karę śmierci, zamienioną po pewnym czasie na dożywocie. Wyszedł z więzienia w 1956 r. schorowany, wkrótce zmarł.

Miejmy więc świadomość, że wywalczona wolność wielu przyniosła zniewolenie.

Dzisiejsza rocznica pozwala też przeszłość powiązać z dniem dzisiejszym.

Ostatnie lata są okresem wielkich zmian w Polsce i w naszym wojsku, które jest istotnym ogniwem w strukturach NATO. Wierzę, że daną nam przez historię szansę wykorzystamy jak najlepiej, a nasza armia wspólnie z sojusznikami pełnić będzie rolę ważnego stabilizatora pokoju i bezpieczeństwa w Europie i na świecie.

Po wejściu Polski do Wspólnoty Europejskiej i NATO czujemy się bezpieczniejsi, z większym optymizmem patrzymy w przyszłość.

Oby już nigdy na kontynencie europejskim nie zabrzmiały artyleryjskie salwy.

A jeżeli już – to na wiwat, ku przestrodze, dla wspomnień.

 

Prezes Koła Miejskiego Związku Kombatantów Rzeczypospolitej Polskiej i Byłych Więźniów Politycznych – Leopold Lachowski przedstawił historię powstania i działalności I PSP AK oraz Polskiego Państwa Podziemnego na Sądecczyźnie.
Uroczystości zakończył okolicznościowy program artystyczny w wykonaniu artystów z MOK
W obchodach udział wzięli: władze miasta, sądeccy radni, władze powiatu, przedstawiciele Związku Kombatantów RP i Byłych Więźniów Politycznych – Koło Miejskie w Nowym Sączu, Stowarzyszenia Żołnierzy AK i Osób Represjonowanych – Inspektorat w Nowym Sączu, Światowego Związku Żołnierzy AK, Andrzej Szkaradek – NSZZ „Solidarność”, poczty sztandarowe organizacji i stowarzyszeń kombatanckich oraz sądeckich szkół, a także młodzież zrzeszona w organizacji „Strzelec”, przedstawiciele Wojska Polskiego, Straży Pożarnej oraz Straży Miejskiej.

 

Autor: -
Dodano: 2010-09-20 10:56:47