Kategoria: Komunikaty Biura Prezydenta

„Nie byłoby późniejszego emisariusza Jana Karskiego… Zginąłbym w Nowym Sączu od niemieckiej kuli, w torturach lub od własnowolnie zażytej trucizny…” - Prezydencki Medal Wolności dla Jana Karskiego

Były szef polskiej dyplomacji Adam Rotfeld odebrał wczoraj od prezydenta USA Baracka Obamy Prezydencki Medal Wolności dla Jana Karskiego. Jest to najwyższe cywilne odznaczenie w USA obok analogicznego Medalu Kongresu. Oprócz Karskiego, który zmarł w Waszyngtonie w lipcu 2000 roku, odznaczeniem uhonorowano w tym roku jeszcze 12 innych osób, w tym znanych polityków, działaczy społecznych i artystów. Medale zostały wręczone przez prezydenta Obamę podczas uroczystości w Białym Domu.

Prezydencki Medal Wolności przyznaje się osobom, które wniosły wybitny wkład w bezpieczeństwo USA, pokój światowy lub szczególnie zasłużyły się w dziedzinie kultury. Uzasadniając listę tegorocznych laureatów, Barack Obama oświadczył, że „uhonorowani pochodzili z różnych środowisk i w różny sposób przeszli przez życie, ale w trwały sposób wpisali się w życie naszego narodu. Inspirowali nas i sprawili, że świat stał się lepszy” – podkreślił.
Medalem honoruje się także cudzoziemców. Z Polaków odznaczono nim m.in. Lecha Wałęsę, Zbigniewa Brzezińskiego (naturalizowanego obywatela USA) i nieżyjącego już byłego dyrektora sekcji polskiej Radia Wolna Europa, Jana Nowaka-Jeziorańskiego.

Sądecki wątek w biografii Jana Karskiego

Odratowany po próbie samobójczej Karski trafił do szpitala w Nowym Sączu. Personel szpitala zaangażowany był w konspirację - szybko więc umożliwił zorganizowanie akcji odbicia emisariusza, sprawnie przeprowadzoną przez ZWZ we wsparciu krakowskiego PPS.
 

Próba samobójcza emisariusza ciężko nadwyrężyła jego zdrowie. Ze szpitala w Preszowie na Słowacji gestapo przeniosło go do szpitala w Nowym Sączu, gdzie nadal był bacznie obserwowany. Szybko jednak okazało się, że personel szpitala zaangażowany jest w konspirację, że to „uczciwi Polacy”, jak zapewniał Karskiego doktor Jan Słowikowski, zaprzysiężony żołnierz ZWZ. To on od samego początku powtarzał Karskiemu, by ten „wyglądał na obłożnie chorego” i zawyżał mu odczyty temperatury. Jego inicjatywą była również spowiedź Karskiego, w czasie której przekazał księdzu prośbę o kontakt z Zofią Rysiówną, która szybko pojawiła się w szpitalu w przebraniu zakonnicy. Ta z kolei przekazała informację znającym Karskiego socjalistom, Tadeuszowi Pilcowi i Józefowi Cyrankiewiczowi. Dzięki współpracy członków ZWZ z krakowskim oddziałem Polskiej Partii Socjalistycznej Karski odbity został ze szpitala i ukryty na wsi – najpierw w gajówce niedaleko Marcinkowic, potem siedem miesięcy ukrywał się w posiadłości Danuty i Ludwika Sławików we wsi Kąty pod Iwkową.
 

Karski dopiero po wojnie dowiedział się, że za jego ratunek 21 sierpnia 1941 r. rozstrzelano 32 osoby bezpośrednio lub pośrednio związane z akcją odbicia go ze szpitala. Świadomość ta nie dawała mu spokoju do końca życia. Pięć osób, które pomagały w ucieczce „Witolda” zostało odznaczonych Krzyżami Walecznych przez gen. Stefana Roweckiego, komendanta głównego ZWZ 11 września 1941 r.
Niezwykle sprawny przebieg całej akcji Karski relacjonował wielokrotnie, podkreślając odwagę i świetną organizację zaangażowanych w nią osób. W świadectwie o bohaterskich czynach mjr. rez. Jana Słowikowskiego spisanym 20 marca 2000 r. Jan Karski pisał: „Rola, jaką doktor Słowikowski odegrał w moim uwolnieniu, była wyjątkowa i wybitna. (…) Gdyby nie doktor Jan Słowikowski, nie byłoby późniejszego emisariusza Jana Karskiego, bowiem nigdy nie dożyłbym swojej misji z 1942 roku. Zginąłbym w Nowym Sączu od niemieckiej kuli, w torturach lub od własnowolnie zażytej trucizny”. 
 

***  
 

Jan Karski to okupacyjny pseudonim Jana Kozielewskiego, który urodził się w Łodzi w 1914 roku. Przed wojną ukończył studia prawnicze i rozpoczął karierę dyplomatyczną. Już w październiku 1939 roku został zaprzysiężony w Związku Walki Zbrojnej, gdzie zlecono mu zbieranie w całym kraju informacji o gotowości podjęcia działalności konspiracyjnej. Po powrocie do Warszawy w grudniu 1939 r. spotkał się z przedstawicielami wszystkich większych partii działających w konspiracji, zgrupowanych w tzw. Biurze Politycznym. Politycy wysłali Karskiego do polskiego Rządu na Uchodźstwie, przebywającego wówczas w Angers we Francji, aby przedstawił sytuację w kraju i przywiózł instrukcje w sprawie zorganizowania w kraju konspiracji. We Francji Karski sporządził raport o sytuacji w kraju, który zawierał również informacje o pierwszej fali przemocy wobec Żydów.
W maju 1940 r. Karski wrócił do Warszawy i wkrótce ponownie wyruszył do Francji z misją. Tym razem Karski został złapany na terenie Słowacji przez policję niemiecką. W więzieniu przeszedł ciężkie tortury, w obawie, że mógłby ujawnić tajne informacje i nazwiska działaczy podziemia, podjął nieudaną próbę samobójczą. Został przewieziony do szpitala w Nowym Sączu, gdzie AK przeprowadziło akcję uwolnienia więźnia. Karski przez kilka następnych miesięcy ukrywał się - najpierw w majątku Kąty, następnie w Krakowie i Warszawie. Został zaangażowany w prace Biura Informacji i Propagandy ZWZ, m.in. prowadził nasłuch radiowy i analizował prasę podziemną.

Źródło: www.jankarski.org, ksiazki.wp.pl

Autor: -
Dodano: 2012-05-30 12:25:42