Urząd Miasta Nowego Sącza

Kościół pw. św. Kazimierza

Kościół parafialny pw. św. Kazimierza, zwany jest również "kaplicą szkolną". Usytuowany w centrum miasta, zbudowany został według projektu wybitnego architekta Teodora Talowskiego (1857-1910). Inicjatorem budowy kościoła dla młodzieży szkolnej w Nowym Sączu był profesor sądeckiego gimnazjum Ludwik Małecki. Ceglano-kamienny korpus kościoła wzniesiony został w stylu neogotyckim. Jest trójnawowy z transeptem, węższym od nawy prezbiterium zamkniętym trójbocznie, z dwoma zakrystiami po bokach. W fasadzie ujętej dwiema smukłymi wieżami usytuowane są trzy wejścia wprowadzające do wnętrza. Na łuku portalu głównego wzrok zatrzymuje pełna wymowy w symbolach ceramiczna mozaika z wizerunkiem Chrystusa. Inskrypcja głosi: "Bogu na chwałę - MCMXII - Młodzi na pożytek". Nad portalem usytuowane jest ostrołukowo uformowane okno z maswerkową dekoracją. Przedsionki boczne w formie podcieni wsparte są na kamiennych filarach.

Sklepienie w nawie głównej w ramionach transeptu i w prezbiterium posiada kształt kolebkowy o zaostrzonym łuku. Sklepienie krzyżowo-żebrowe w środkowym przęśle wsparte jest na czterech kwadratowych filarach.
U początku czoła naw bocznych przestrzeń wydzielają lunety. Kruchtę tworzą złączone łukiem kamienne kolumny podtrzymujące chór muzyczny. Przed nią przedsionek.
Okna o ostrołukowym kształcie i zróżnicowanej wielkości oświetlają kościół. Wszystkie posiadają kamienną dekorację maswerkową z laskowaniem. Witraże do nich zaprojektował Stefan Matejko, wykonała w 1912 r. F-ma Żeleńskich w Krakowie.

Przeznaczenie kościoła dla młodzieży szkolnej znalazło wyraz w programie ideowym wystroju wnętrza świątyni. Jednorodność utrzymanego w stylu secesji wnętrza jest wynikiem zaprojektowania go przez profesora Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie - Jana Bukowskiego. Był projektodawcą polichromii ściennej, mozaiki ceramicznej, ołtarza głównego, ambony, kształtu lamp oświetleniowych.
Bogatą w formie i kolorystyce polichromię ścienną rozpoczynają w prezbiterium sceny przedstawiające przypowieści biblijne związane z Chrystusem w "pozwólcie dzieciom przyjść do mnie" i w rozmowie z bogatym młodzieńcem. Na ścianach kolebki nawy głównej przedstawieni zostali w elipsoidalnych polach w półfigurze czterej Ewangeliści z wyróżniającymi ich atrybutami. W transepcie umieszczone zostały wyobrażenia czterech cnót głównych - męstwo, umiarkowanie, sprawiedliwość i roztropność. Bogata ornamentyka roślinna, putta, fontanny z wodą życia podkreślają secesyjny styl polichromii.

Wymowna malarska treść witrażowych obrazów w wielkich oknach świątyni miała na celu nie tylko jej zdobienie.
Ołtarz główny uchodzi za jedyny w Polsce w stylu secesji. Jego program jest wybitnie patriotyczny. Wzorowana na baroku środkowa część ołtarza z ciężkim gzymsem wspartym na kolumnach zawierała od czasu jego wykonania w 1928 r. obraz Matki Boskiej Częstochowskiej w królewskich koronach. Nawiązywała do ołtarza jasnogórskiego. Na skrzydłach bocznych, posiadających kształt tryptykowy (w XV w. sądeccy snycerze i malarze tworzyli ołtarze tryptykowe) przedstawieni zostali św. Wojciech, św. Kazimierz, bł. Kinga i św. Stanisław - biskup, idący do tego centrum chrześcijaństwa w Polsce, także ostoi polskości. Obrazy w skrzydłach tryptyku i obraz główny wykonał sam projektant ołtarza - prof. Jan Bukowski, który był absolwentem sądeckiego gimnazjum. Dopełnieniem wymowy ołtarza była wisząca wieczna lampka utworzona z Orłów Polskich.

Obrazy ołtarzowe są wymienne. Obraz Chrystusa nauczającego (1966) i obraz św. Kazimierza są pędzla art. mal. Marii Ritter - sądeczanki. Wystrój prezbiterium uzupełnia ołtarz posoborowy.
W prezbiterium umieszczone tablice upamiętniają księży rektorów kościoła: Michała Nowickiego, Michała Klamuta, dr Jędrzeja Cierniaka oraz prof. Ludwika Małeckiego.
Rzeźbę św. Józefa do ołtarza bocznego po stronie lewej z 1966 r. wykonał art.-rzeźb. Mieczysław Bogaczyk - sądeczanin. Prawy ołtarz boczny wykonany w 1965 r. wypełniają obrazy autorstwa Marii Ritter. Przedstawiają wizerunek Matki Bożej Nieustającej Pomocy, w bocznych skrzydłach Zwiastowanie i Ofiarowanie.

Stacje Drogi Krzyżowej wykonał w 1957 r. w formie ceramicznych medalionów artysta - plastyk Władysław Hasior - sądeczanin.
Wystrój kościoła uzupełniają obrazy: Jezu ufam tobie, św. Maksymiliana Kolbe, św. Judy Tadeusza oraz bł. Karoliny Kózka. Kościół wyposażony jest w organy 25-głosowe.
W kościele św. Kazimierza koncentrowały się uroczystości religijno-patriotyczne w latach 1980-1989. Kościół posiada status kościoła garnizonowego.
Wewnątrz i na zewnątrz świątyni znajdują się liczne tablice pamiątkowe i epitafijne. Sądeczanie pozostają z szacunkiem dla tych polskiego ducha, którzy do kościoła św. Kazimierza przyjęli je, i tych, którzy na tablicach utrwalili zasługujących na pamięć Sądeczan-bohaterów, Sądeczan-patriotów, zdarzenia historyczne.

Wewnątrz kościoła znajdują się:
- tablica i zespół symboli ku czci poległych, zamordowanych, zmarłych członków Harcerstwa Polskiego w Nowym Sączu w latach 1939-45. Fundowana w 1975 r.
- tablica upamiętniająca oficera komandosów kpt. Jana Zalewskiego - fundacja własna kapitana.
- tablica dla ks. Pawła Sulmy - wychowawcy młodzieży w szkołach w Nowym Sączu - ufundowali jego wychowankowie.
- tablica w "Hołdzie poległym, zamordowanym i zmarłym żołnierzom 1 Pułku Strzelców Podhalańskich w Nowym Sączu".
- tablice upamiętniające generałów Józefa Gizę i Józefa Kustronia - "W hołdzie kolejnym dowódcom 1 Pułku Strzelców Podhalańskich w latach 1919-1939".
- tablice "Ku czci cichociemnym rodem z miasta i powiatu Nowy Sącz".
- w hołdzie organizatorom i komendantom Inspektoratu Związku Walki Zbrojnej i Armii Krajowej "Nowy Sącz".
- pamiątkowa "1 Pułku Strzelców Podhalańskich Armii Krajowej w latach 1939-1945".
- "Ku czci młodzieży sądeckiej, która w listopadzie 1918 r. poległa w obronie napadniętego przez Ukraińców Lwowa".

Na zewnątrz kościoła znajduja się:
- tablica w prawej arkadzie położona jest ku czci płk. Narcyza Wiatra ps. "Zawojna", komendanta VI okręgu Batalionów Chłopskich i Ludowej Straży Bezpieczeństwa na Małopolskę i Śląsk. Odsłonięta 22.Vl.1990 r.
- usytuowana w lewej arkadzie "Tablica Katyńska" to odlew składający się z czterech segmentów tekstowych zawierających nazwiska Sądeczan otaczających płaskorzeźbę Matki Bożej Katyńskiej. Umieszczona poniżej wnęka zawiera ziemię z Katynia, Miednoje i Charkowa zachowaną w urnach wykonanych z łusek pocisków armatnich. Odsłonięta 16.V.1992 r. stanowi sanktuarium sądeckie, co potwierdzają nieustannie składane pod tablicą kwiaty i płonące znicze pamięci.

Pozostający w dyspozycji kościoła św. Kazimierza sztandar 1 Pułku Strzelców Podhalańskich Armii Krajowej poświęcony został 19.Vlll.1979 r.
W wolnostojącej dzwonnicy, której budowę rozpoczęto w 1991 r. zawieszone są trzy dzwony.
Parafii św. Kazimierza filialnie podlega Zakład Wychowawczy Sióstr Felicjanek - ul. Długosza nr 53.
Zakład Wychowawczy zbudowany z fundacji Sądeczanki Adeli z Friedrichów Marczewskiej (1846-1919) oraz z inicjatywy ks. Infułata Alojzego Góralika - proboszcza sądeckiej fary - oddany został do użytku 2 października 1906 r. Jego zarządzanie powierzono Siostrom Felicjankom. Zakład otrzymał wezwanie Najświętszej Rodziny. Prowadzony był tutaj od początku jego założenia sierociniec dla dziewcząt.
W utworzonej szwalni uczyły się szycia i haftu. Uczono je też muzyki organowej. Dla dzieci z miasta prowadzone było przedszkole. Zakład zwano popularnie "ochronką".

Od 1953 r. prowadzony jest na zasadzie internatu dla 45 chłopców o obniżonej sprawności umysłowej, uczniów Szkoły Specjalnej w klasach od 1-8.
Zakład Wychowawczy jest własnością Sióstr Felicjanek. Składa się z kaplicy mszalnej, domu zakonnego i pomieszczeń internatowych. Skromna pięknie utrzymana kaplica konsekrowana została w 1912. W ołtarzyku czczona jest Matka Boża w wizerunku jasnogórskim.